Kasowy - PZKO Mosty

KASOWY – Dom PZKO

Stan istniejący:

Budynek został zrealizowany w okresie międzywojennym przez miejscową społeczność polską przy udziale Raiffeisen Bank i mieścił oprócz pomieszczeń przeznaczonych na działalność kulturalną, kasę oszczędnościowo – pożyczkową w/w Banku. Do końca 20. wieku zachował się w stanie praktycznie niezmienionym poza adaptacją pomieszczeń piwnicznych na cele gastronomiczne i urządzeniem pomieszczeń sanitarnych w latach osiemdziesiątych. Wiązało się to z niewielką rozbudową w kierunku ulicy i podwórza. W ostatnich latach dokonano zmiany wystroju głównych pomieszczeń nadając im regionalny charakter poprzez zastosowanie drewna i kamienia oraz tradycyjnych ornamentów snycerskich. Miejsce to nabrało niepowtarzalnego wyrazu i klimatu. Dokonano modernizacji kuchni, sanitariatów, sali widowiskowej, dokonano wymiany okien.

Forma architektoniczna:

Zakłada się nadanie budynkowi charakteru góralskiej architektury Beskidu Śląskiego. W jego najbliższym otoczeniu znajduje się zrekonstruowany budynek architektury drewnianej. Projektowana przebudowa ma na celu zharmonizowanie budynku PZKO z sąsiedztwem i wytworzenie urokliwego centrum wsi o góralskim charakterze. Pomocne będzie w tym zastosowanie dachu o formie półszczytowej, pokrycia imitujące gont oraz możliwie znacznej ilości detali drewnianych. W połączeniu z sylwetą pobliskiego kościoła powstanie piękny zespół wpisujący się w tło jakie stanowią Beskidy.

Dane funkcjonalne:

Aktualnie do dyspozycji jest duża sala widowiskowa ze sceną i odpowiednim zapleczem techniczno-gastronomicznym. Oprócz tego w roku 2016 dokonano modernizacji kawiarni w suterenie budynku.

W związku z brakiem pomieszczeń przeznaczonych dla uczestników kursów, workshopów i seminariów projektuje się zespół pokoi gościnnych wraz z niezbędnym zapleczem w kubaturze projektowanego nowego dachu.

Poprzez nadbudowę nad istniejącym barem uzyskno dodatkowe pomieszczenia sceny - szatnie i sanitariaty - projekt ten był współfinansowany w ramach opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą. Przez przedłużenie budynku w kierunku wójtostwa powstaną sale wystawowe, pomieszczenia administracyjne oraz zaplecze cateringowe.

MOSTY – KRÓTKI ZARYS HISTORII

Wieś, która powstała na przełomie XVI i XVII wieku, znajduje się w samych Beskidach po obu stronach Przełęczy Jabłonkowskiej (550 m n.p.m.), która jest zarazem przedziałem wodnym. I tak „ północne wody“ spływają do Morza Bałtyckiego a „południowe“ do Morza Czarnego.

Zasadnicze znaczenie dla powstania Mostów miały dwa fakty.Tym pierwszym jest wspominana już Przełęcz Jabłonkowska, która jest najniższym obniżeniem zachodniego łuku Karpat. Droga, która tędy prowadzi, umożliwia najkrótsze i najłagodniejsze połączenie pomiędzy ośrodkami handlowymi północnej i południowej Europy. Drugim zaś to znaczne wyręby lasu, które robiono w celu budowania pierwotnych tzw. starych szańców, budowania drewnianych palisad , baraków dla załogi, jak również na opał dla tejże załogi. Na nowo powstałych obszarach ogołoconych z lasów powstawały osiedla rolnicze tzw. dwory. Na mniejszych wyrębiskach powstają łąki i pola uprawme (Studziyniczne, Muszorka i inne).

Nazwa wioski pochodzi od moszczenia, to znaczy wykładania bagnistej drogi drewnianymi dylami. Droga ta znana była już w czasach starożytnych jako „szlak bursztynowy“, po którym kupcy rzymscy wozili bursztyn znad Bałtyku. W średniowieczu nazywano ją „ miedzianą“ , bo właśnie tędy transportowano rudy miedzi ze złóż słowackich do Wrocławia i dalej na zachód. Jeszcze później drogi tej używali kupcy śląscy i nazywano ją „ furmaniec“ . Resztki tego właśnie furmańca to droga przez Osietnicę w kierunku Witaliszowa (małe wzniesienie, z którego wyglądano powrotu kupców).

Głównym impulsem dla powstania szańców była bitwa pod Mohaczem w roku 1526. To właśnie tutaj zginął czeski i węgierski król Ludwik Jagielończyk i Śląsk Cieszyński przeszedł na mocy układów dynastycznych pod panowanie Habsburgów. To był też początek nawałnicy tureckiej do Europy środkowej. Pierwsza wzmianka o tzw. starych szańcach nosi datę 1578. Resztki tych obwarowań znajdują się dziś na terenie gminy Świerczynowiec na Słowacji.

Nowe szańce wybudowano w roku 1621 prawdopodobnie na miejscu szańców obecnych. Pierwotną załogę stanowili żołnierze zaciężni, którzy jednak wobec ludności miejscowej zachowywali się gorzej niż wrogowie i zostali jeszcze w tym roku odwołani. Ich miejsce zajeli górole z okolicznych wsi, tzw. wybrańcy. Większość z nich tworzyli górole z Mostów i chociaż mieli oni za swoją służbę otrzymywać wynagrodzenie, to z reguły kończyło się na obietnicach. Potwierdza się powszechnie znany fakt, iż pieniędzy brakuje zawsze i wszędzie. W latach 40-tych XVII wieku wybudowano też mniejsze szańce na Hyrczawie i w Koniakowie, które zostały później połączone z szańcami w Mostech linią dodatkowych punktów obronnych, tzw. redut. Ważna przebudowa szańców odbyła się w roku 1663, kiedy znacznie wzrosło zagrożenie tureckie. Po bitwie pod Wiedniem w 1683 roku, gdzie wojska tureckie zostały rozgromione, znaczenie wojskowe szańców zmalało. Ostatnia ważna przebudowa szańców miała miejsce w latach 1724 – 1729. To właśnie w tym okresie uzyskały one kształt, który widoczny jest do dziś. Znaczącą rolę odgrywały też szańce w okresie wojen prusko – austriackich (1740 – 1763). W tym czasie zostały szańce parę razy zdobyte przez wojska pruskie, które górowały techniką i dyscypliną nad wojskami austriackimi. Nigdy jednak wojska te nie zajmowały szańców na dłuższy okres czasu, albowiem znajdowały się one poza obrębem głównych walk. Ostatnią choć nieliczną załogę złożoną z 12 ludzi utrzymywano tam jeszcze do rewolucji 1848 roku. Od tego czasu szańce pustoszeją i w cichej dostojności milczą o dawno minionych czasach.

A oto kilka ważniejszych dat z historii Mostów:

1621 – wzmianka o pierwszym wójcie, którym był Jan Dubowski pełniący zarazem funkcję wojewody wałaskiego

1647 – Adam Kohut założył pierwszy sałasz w którym trzymał 165 owiec

1736 – 1799 - budowa tzw. drogi cesarskiej

1767 - pierwsza pieczęć gminna ( godłem był lemiesz)

1785 – wybudowano kościół katolicki

1786 – pierwsza szkoła

1836 – rebelia w Mostach - górole zburzyli kopce graniczne, które ograniczały ich dostęp do lasów

1867 – 1871 budowa koleji koszycko-bogumińskiej

1914 – 1917 budowa drugiego tunelu

1936 – wybudowano Dom Polski (obecnie Dom PZKO)

1939 – 26 sierpnia rozpoczęła się w Mostach druga wojna światowa